Pneumokoki u osób dorosłych
Profilaktyka zakażeń pneumokokowych u osób dorosłych, szczególnie narażonych na zakażenia pneumokokowe oraz w populacji ludzi starszych.
Zakażenia pneumokokowe są dominującym problemem zdrowotnym ludności wszystkich kontynentów. Najwięcej zachorowań i zgonów występuje w skrajnych grupach wiekowych, u dzieci poniżej drugiego roku życia i osób 65+. Choroby te każdego roku są przyczyną zgonu około 1,6 mln ludzi, w tym około pół miliona dzieci poniżej 5 roku życia. Zakażenia pneumokokowe mogą być przyczyną rzadko występującej inwazyjnej choroby pneumokokowej – zapalenia mózgu. O wiele częstsze są zapalenia płuc wywołane przez pneumokoki, które są najczęstszą przyczyną pozaszpitalnych zapaleń płuc. Częstą udręką rodziców są zapalenia ucha środkowego u dzieci, zakażenia dróg oddechowych, są one również częste u osób dorosłych.
Podobnie jak wirusy grypy pneumokoki roznoszą się drogą kropelkową poprzez bezpośredni kontakt. Do zakażenia może dojść także drogą pośrednią, np. obecne na dłoniach bakterie, pozostawione na klamce, mogą zostać przeniesione dłonią innej osoby do ust lub nosa.
Częste mycie rąk po każdorazowym bezpośrednim kontakcie z innymi osobami oraz przedmiotami nie tylko usunie brud ale także wiele zarazków, z których wirus grypy oraz pneumokoki są najczęstszą przyczyną zachorowań od narodzin po późną starość.
Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że pneumokoki w przeciwieństwie do bardziej wirulentnych wirusów znacznie częściej są zabijane przez układ odporności zanim rozwinie się zakażenie. Wzrost zakażeń pneumokokowych występuje w okresie zimowym, latem liczba zakażeń spada. Zakażenia pneumokokowe są szczególnie częste i niebezpieczne wśród ludzi z obniżonym systemem immunologicznym, chorobami przewlekłymi oraz u ludzi starszych.
Nosicielstwo bakterii Streptococcus pneumoniae w nosie lub gardle, bez współistniejących klinicznych objawów zakażenia nie wymaga leczenia. Natomiast powinno być sygnałem, że dana osoba może być źródłem rozwoju zakażenia nie tylko dla siebie samego ale także dla wszystkich osób z najbliższego otoczenia.
Jedynym sposobem, który może na wiele lat ochronić przed zakażeniem pneumokokowym są szczepienia. Powszechne szczepienia niemowląt przeciwko pneumokokom szczepionką Prevenar 13, nie tylko chronią zaszczepione dzieci ale już po 5 latach wytwarzają odporność zbiorowiskową , czyli osoby nie szczepione są chronione (eliminacja nosicielstwa w gardle i nosie). W Polsce niestety nie ma obowiązkowych szczepień. Dlatego poważne zakażenia są tak częste i to w każdym wieku.
Osoby z chorobami przewlekłymi są szczególnie narażone na powikłania choroby zasadniczej w przebiegu zakażenia pneumokokowego, wymagają sprawdzonych działań profilaktycznym (tabela).
Szczepienia przeciwko zakażeniom pneumokokowym to standard profilaktyki w wybranych grupach ryzyka u dzieci, osób dorosłych oraz u populacji osób starszych powyżej 65 roku życia, chroniący przed inwazyjną chorobą pneumokokową, zapaleniem płuc, zatok, ostrym zapaleniem ucha, zakażeniom dróg oddechowych, zapaleniami wsierdzia, stawów i ropniami
| Grupy ryzyka* | Prevenar 13 (szczepionka skoniugowana) | Pneumo23 lun Pneumovax23 (szczepionki polisacharydowe) |
| Bez zaburzeń odpornościPrzewlekłe choroby sercaPrzewlekłe choroby płuc, w tym astmaCukrzycaAlkoholizmPrzewlekłe choroby wątrobyw tym marskośćPalenie papierosów | Jedna dawka szczepionki | Jedna dawka szczepionki nie wcześniej niż dwa miesiące po Prevenarze 13 |
| Bez zaburzeń odpornościWyciek płynu mózgowo-rdzeniowegoImplant ślimakowy | Jedna dawka szczepionki | |
| Osoby z anatomicznąi czynnością asplenią SferocytozaInne hemoglobinopatieWrodzona i nabyta asplenia | Jedna dawka szczepionki | Jedna dawka szczepionki nie wcześniej niż dwa miesiące po Prevenarze 13 |
| Osoby z zaburzeniami odpornościWrodzone i nabyte zaburzenia odpornoś Zakażenie HIVPrzewlekłe choroby nerekZespół nerczycowyBiałaczkaChoroba HodginaUogólniona choroba nowotworowaJatrogenna immunosupresjaTransplantacja narządówSzpiczak mnogi | Jedna dawka szczepionki | Jedna dawka szczepionki nie wcześniej niż dwa miesiące po Prevenarze 13 |
| Osoby starsze ≥ 65 r.ż.Osoby nieszczepione lub gdy nie pamiętają czy były szczepione Osoby poprzednio już zaszczepione szczepionką polisacharydową Gdy podano szczepionkę polisacharydową przed 65 r.ż. | Jedna dawka szczepionki Prevenar 13, następnie nie wcześniej niż po roku jedna dawka szczepionki polisacharydowej Jedna dawka szczepionki Prevenar 13, nie wcześniej niż po roku od podać szczepionki polisacharydowejNie wcześniej niż po roku od podania szczepionki polisacharydowej podać jedną dawkę szczepionki Jedna dawka Prevenar 13, a następnie kolejna dawka przypominającą szczepionki polisacharydowej po 5 latach od podania szczepionki Prevenar 13 |
Szczepionka Prevenar 13 zapewna ochronę przed 68,5% serotypami pneumokoka na wiele lat, chroniąc przed poważnymi zakażeniami, szczepieniem uzupełniającym jest podanie szczepionki polisacharydowej ; Pneumo 23 lub Pneumovax 23 (tabela).
Populacja ludzi starszych, od 50 roku życia, a szczególnie osób 65 + narażona jest na zakażenia pneumokokowe, które od lat są najczęstszą przyczyną pozaszpitalnych zapaleń płuc, obarczonych wysoką śmiertelnością.
Szczepienie przeciwko pneumokokom oraz coroczne szczepienie przeciwko grypie u ludzi starszych to standard postępowania w krajach rozwiniętych, każdego roku te działania profilaktyczne przynoszą poprawę stanu zdrowia społeczeństwa oraz wydłużają życie.